آسیبهای ورزشی، پیشگیری و درمان

آسیب ورزشی و پیشگیری از آن از مقولات مهم طب ورزش می باشد.

آسیبهای ورزشی، پیشگیری و درمان

آسیب ورزشی و پیشگیری از آن از مقولات مهم طب ورزش می باشد.آسیب های ورزشی خوشبختانه اغلب  بطور موثر درمان می شوند و اغلب افرادی که دچار صدمه دیدگی ورزشی می شوند به نحو رضایتبخشی دوباره به ورزش باز می گردند. از سویی بسیاری از صدمات ورزشی و عوارض ناشی از آن را می توان پیشگیری نمود

بطور کلی صدمات ورزشی یا بصورت حاد ایجاد می شوند و یا مزمن هستند.

آسیبهای ورزشی حاد:

مثل پیچ خوردگی ها,دررفتگی ها,کبودی ها,خراشیدگی ها, کشیدگی عضلات , رباطها , شکستگی ها , آسیب مغزی , کمر درد حاد , زانو درد حاد و سر درد معمولاً به دنبال ضربه و تروما رخ می دهند.شایعترین آسیب و صدمه ورزشی حاد را کبودی ها و خراشیدگی ها تشکیل می دهند.آسیب و درد مچ پا را شایع ترین آسیبهای ورزشی اسکلتی عضلانی محسوب می کنند و شایع ترین آسیب مچ پا هم پیچ خوردگی مچ پا می باشد که سبب درد پا می شود. 

علائم و نشانه های آسیبهای ورزشی حاد عبارتند از:

1- درد شدید و ناگهانی

2- تورم

3- عدم توانایی در تحمل وزن بدن روی اندام تحتانی

4- حساسیت در لمس ناحیه

5- عدم توانایی در حرکت مفصل در تمام دامنه حرکتی آن

6- ضعف شدید اندام

7- در رفتگی یا شکستگی قابل مشاهده

آسیبهای ورزشی مزمن:

معمولاً‌ ناشی از فعالیت بیش از حد و اعمال نیرو بر روی یک بخش خاص از بدن در هنگام ورزش رخ می دهد.

علایم و  نشانه های آسیبهای ورزشی مزمن عبارتند از :

1- دردی که با انجام حرکات ورزشی تشدید و با استراحت بهبود می یابد.

2- درد از نوع گنگ و مبهم است.

3- تورم

انواع شایع آسیبهای ورزشی

1- کشیدگی و پارگی های عضلات و رباطها

Sprain به کشیدگی رباطها ( که استخوانها را به هم ارتباط می دهند ) اطلاق می گردد. علل ایجاد کشیدگی رباطها عمدتاً‌ ضربات هستند که سبب جابجایی استخوانها از هم در محل مفصل و کشیدگی رباط یا پارگی آنها می شوند. این کشیدگی ها 3 درجه دارند که درجه 1 آن کشیدگی خفیف و درجه 3 آن پارگی کامل رباط است. نواحی از بدن که بیشتر در معرض این آسیب قرار دارند عبارتند از مچ پا, زانو و مچ دست است.مثلا کشیدگی رباط های عضلات جمع کننده انگشتان در محل مچ دست از علل شایع درد دست در ورزشکاران است. علائم ایجاد sprain شامل درجات مختلفی از حساسیت در لمس محل, درد, التهاب , تورم و عدم توانایی در حرکت عضو یا مفصل و یا شلی مفصل و ناپایداری آن است

Strain به آسیب و کشیدگی واحد عضله – تاندون گفته می شود که اغلب در اثر مقاومت در برابر فشارهای کششی در اثر انقباض شدید عضلانی در ورزش های غیر تماسی ایجاد می گردد. کشش بیش از حد سبب پارگی جزئی در واحد عضله – تاندون میشود . علائم و نشانه های آن شامل درد, اسپاسم عضله و فقدان قدرت عضله, در درجات شدید پارگی عضله.

2- آسیب های زانو :

بخاطر ساختمان پیچیده و متراکم و نیز تحمل وزن بدن مفصل زانو شایعترین مفصلی است که دچار صدمه ورزشی می شود. هر ساله حدود 55 میلیون نفر در آمریکا بخاطر مشکلات زانو معاینه می شوند.
آسیب های زانو می تواند خفیف یا شدید باشد از آسیب های خفیف می توان به زانوی دوندگان ( درد و حساسیت در لمس جلوی و پائین زانو ) و التهاب تاندون ها و رباط های زانو نام برد.

آسیبهای شدید زانو شامل آسیب های استخوانی و غضروفی ( غضروف مفصلی و مینسک ها ) و آسیب های شدید و پارگی های رباطهای زانو ( رباط های صلیبی قدامی و خلفی و رباط های جانبی خارجی و جانبی داخلی ) می باشد. آسیب دیدگی و صدمات زانو عمدتاً بدنبال چرخش زانو رخ می دهد اما می تواند بواسطه اصابت ضربات, افتادن روی پاها از ارتفاع , پریدن نادرست و دویدن های طولانی  و گرم کردن نامناسب روی  دهد.

3- درد ساق بدنبال ورزش ( shin splint ) :

درد ساق در هنگام ورزش مسئله شایعی است. درد معمولاً‌ در جلوی قسمت تحتانی ساق پا و نزدیک مچ و یا در سمت داخلی ساق رخ می دهد. این عارضه در دوندگان مشاهده میشود ومعمولا ناشی از شکستگی های استرسی یا خونرسانی ناکافی است. ریسک فاکتورهای این عارضه عبارتند از :

- تمرین بیش از حد

- روش دویدن نادرست

- تمرین های کششی نادرست

- گرم کردن ناکافی

- دویدن یا پریدن بر روی سطح سخت

- کفش نا مناسب ورزشی

4- آسیب های تاندون آشیل:

آشیل تاندون عضله پشت ساقی است و در پشت مچ پا قرار دارد و مچ پا را به عقب می کشد و بطور شایعی دچار آسیبهای ورزشی می شود. طی روند پیری و نیز طی تمرین بیش از اندازه در ورزش این تاندون می تواند دچار التهاب شود. این امر تاندون را مستعد آسیب و پارگی در اثر اصابت ضربه می کند, از سویی بعلت درد ناشی از التهاب فرد از آن پا کمتر استفاده نموده و دچار تحلیل عضلانی و استعداد به صدمات ورزشی دیگر از ناحیه پا می شود.

عمدتاً آسیبهای ورزشی تاندون آشیل در افراد میانسال و مسنی که بصورت گاهگاه ورزش می کنند رخ می دهد. اغلب در اثر افزایش ناگهانی شتاب حرکت دویدن و نیز در هنگام حرکات پرشی فرد دچار آسیب می گردد.

5- شکستگی ها : در ورزش دو نوع شکستگی داریم :

a- شکستگی حاد

b- شکستگی مزمن ( stress fracture )

شکستگی حاد :

ناشی از اعمال ضربه مستقیم به استخوان است. می تواند از نوع ساده ( شکستگی ساده استخوان با کمترین آسیب به بافت نرم اطراف ) و یا ترکیبی ( بیرون زدگی استخوان شکسته از سطح پوست ) باشد. اغلب شکستگی های حاد اورژانس بحساب می آیند و باید به سرعت درمان شوند بخصوص نوع ترکیبی که در معرض عفونت زخم قرار دارد.

شکستگی مزمن ( stress fracture ) :

عمدتاً‌ در پا و ساق و بخصوص در ورزش هایی که تماس تکرار شونده با سطح زمین وجود دارد دیده می شود در ژیمناستیک, ورزشهای رزمی, دو میدانی شایعتر است. اصولاً در این نوع شکستگی واضح استخوانی نمی بینیم بلکه شکستگی ها ریز و کوچک بوده و خود را با درد استخوان در هنگام اعمال نیرو روی استخوان نشان می دهد. البته گاهی هم تورم و حساسیت در لمس محل داریم.

6- در رفتگی ها :

جابجا شدن استخوان های دو طرف مفصل را نسبت به هم گویند. در رفتگی ها عمدتاً در ورزش های تماسی ( فوتبال , بسکتبال و ... ) و نیز ورزش هایی که در آنها کشش های شدید به اندام وارد می شود رخ می دهد. به ترتیب شیوع مفصلهای شایع عبارتند از : شانه , آرنج, مچ دست.

برخورد درمانی با آسیبهای ورزشی:

اول اینکه هرگز زمانی که در هنگام ورزش دچار درد شدیم سعی نکنیم به حرکات و تمرین ادامه دهیم لذا اولین گام توقف فعالیت ورزشی است.

*صدمات و جراحات ورزشی نیازمند اقدام پزشکی:

a . آسیب هایی که سبب درد شدید و تورم و یا بی حسی در اندام شوند.

b. عدم توانایی در تحمل وزن بدن برروی اندام آسیب دیده

c. جراحات و صدماتی که ناشی از یک آسیب قدیمی اند و اکنون در آنها دچار درد شدید ـ تورم و یا ناپایداری مفصلی ( اگر آسیب قدیمی در مفصل باشد ) شده ایم. 

جهت تسریع بهبودی استفاده از دستورالعمل PRICE  توصیه می شود. این کلمه از حروف اول پنج واژه زیر تشکیل شده است :

P = PROTECTION  محافظت و حمایت

R = REST   استراحت

I = ICE  یخ

C = COMPRESSION  فشار

E = ELEVATION   بالا بردن عضو

1 – محافظت و حمایت : این عمل به معنی محافظت و حمایت ورزشکار در برابر صدمه بیشتر یا پیشگیری از حرکت ورزشکار به طرفین و دور نگه داشتن سایر بازیکنان و خطرات احتمالی از پیرامون وی است.

2- استراحت : توقف فعالیت ورزشی و استراحت دادن به ناحیه صدمه دیده اولین قدم است. چنانچه ناحیه صدمه دیده مثلاً‌ در پا است بخاطر نیاز به انجام فعالیتهای روزانه می توان از عصا استفاده نمود تا به عضو صدمه دیده فعالیتی وارد نشود.

3- درمان با یخ: برای انجام یخ درمانی باید کیسه حاوی یخ را به مدت 20 دقیقه برروی محل آسیب قرار دهیم و این کار را 8-4 بار در روز انجام می دهیم. توجه شود که زمان فوق نباید بیش از 20 دقیقه باشد. سرما درمانی سبب کاهش التهاب و تورم و درد می گردد.

4- فشار موضعی محل آسیب : با بانداژ کردن محل آسیب می توان از میزان تورم و التهاب کاست و روند بهبودی را تسریع نمود.

5- بالا نگه داشتن محل آسیب : در صورت آسیب دیدگی زانو, آرنج, اندام فوقانی و تحتانی می توان آنها را بالاتر از سطح قلب قرار داد. این امر به کاهش آزاد سازی فاکتورهای التهابی می انجامد و روند بهبودی را شدت می بخشد.

درمان های اختصاصی :

در بالا اشاره شد که برای تمامی آسیبهای ورزشی می توان با استفاده از 5 مورد محافظت و حمایت، استراحت دادن, بالا نگه داشتن عضو، سرما درمانی و فشار موضعی درد و تورم را کاهش و روند بهبودی را تسریع نمود. اما درمانها و روشهای خاصی هم برای درمان آسیب های ورزشی وجود دارد که در زیر به اختصار در مورد آنها توضیح می دهیم:

1) داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ( NSAIDS ) :  اولین مرحله از ترمیم آسیب همان ایجاد التهاب در محل آسیب است. در واقع بوجود آوردن گرمی , تورم و حساسیت در لمس که نشانه های التهاب هستند اولین مرحله از ترمیم آسیب دیدگی است. اما التهاب شدید می تواند مضر باشد لذا برای کاهش آن اقدام می کنند. پزشکان از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن, ناپروکس و آسپرین برای این منظور استفاده می کنند. این داروها هم درد و هم التهاب را کاهش می دهند. داروی استامینوفن هم جزو این گروه است اما فقط ضد درد است و ضد التهاب نیست.

2) جراحی : در برخی موارد جراحی جهت ترمیم بافت همبند ( عصب ـ عروق ) و نیز شکستگی های ترکیبی لازم است. البته طیف وسیعی از آسیبهای ورزشی نیازی به جراحی ندارند.

3) درمانهای بازتوانی : بازتوانی به برنامه ای چند مرحله ای برای بازیابی توان و انعطاف عضو صدمه دیده به ما قبل آسیب دیدگی است. در اغلب آسیب ها باید هر چه سریعتر حرکات شروع شوند ( بعد از رفع درد ) این شروع زودرس فعالیت می تواند به بهبودی کمک شایانی کند باید در دامنه حرکتی مفصل انجام داد پس از اینکه در تمام دامنه حرکت قادر به حرکت شدیم باید شروع به انجام حرکات کششی نمائیم و بعد به حرکات قدرتی برای تقویت عضلات بپردازیم. توجه داشته باشیم حرکات را تا جایی ادامه بدهیم که درد نداشته باشیم به عنوان مثال چنانچه در دامنه حرکتی مفصلی در جایی درد گرفت تا آنجا که درد نیاید مفصل را حرکت می دهیم. یک برنامه بازتوانی کامل باید شامل ورزشهایی برای افزایش انعطاف پذیری, قدرت و حس عمقی باشد.

4) تحریک الکتریکی : تحریک الکتریکی  مداوم سبب بهبود درد یا جلوگیری از انتقال پیام درد از اعصاب به مغز می شود. از سویی دیده شده که سبب کاهش تورم و حفظ قدرت عضلانی و جلوگیری از تحلیل عضله می گردد.

5) سرما درمانی : با کاهش خونرسانی به عضو صدمه دیده سبب کاهش التهاب و درد می گردد. عمدتاً در 48 ساعت اول کاربرد دارد.

6) گرما درمانی : با افزایش خون رسانی سبب تسریع روند بهبودی و کاهش درد می شود اما در 48 ساعت اول نباید استفاده شود. عمدتاً در 48 ساعت اول سرما درمانی و بعد از آن گرما درمانی می کنیم.

7) اولتراسوند: امواج پرفرکانس اولتراسوند سبب ایجاد گرمای عمقی در بافت آسیب دیده می شود و روند بهبودی آسیب ورزشی را تسریع می کند.

8) ماساژ درمانی :   با افزایش جریان خون عضو بهبود را تسریع می کند. در فاز حاد نباید انجام گیرد.

جلوگیری از آسیبها و صدمات ورزشی :

در اطفال و نوجوانان :

• گرم کردن کافی قبل از انجام حرکات ورزشی حتی حرکات مداوم ورزشی.

• عدم وادار کردن اطفال به تمرین بیش از حد

• عدم انجام حرکات ورزشی که در آنها زانوها به طرفین بیش از حد کشیده شوند مثلاً از آنها بخواهیم که زانوهای خود را زیاد از هم باز یا بسته کنند در حالیکه پاهای آنها روی زمین است.

• انجام حرکات کششی برای گرم کردن بخصوص برروی تاندون آشیل‏, عضلات پشت ران و عضله چهار سر جلوی ران.

• انجام حرکات برای سرد کردن بدن بعد از انجام فعالیت مثل راه رفتن بعد از انجام دو میدانی و عدم قطع ناگهانی فعالیت.

• استفاده از کفشهای مناسب ورزشی.

• استفاده از وسایل محافظتی مثل مچ بند, ساق بند و زانو بند.

• استفاده از نرم ترن سطح برای ورزش: تا حد امکان از دویدن و یا تمرین بر روی سطوح سخت مثل آسفالت پرهیز گردد.

• هنگامی که زانو در حالت غیر دینامیک خم است زاویه خم شدگی آن بیش از 90 درجه نباشد.

در بالغین :

• هرگز ناگهانی و متناوب ورزش نکنید مثلاً در یک روز در هفته و آنهم شدید. سعی کنید بطور پیوسته و مداوم تمرین کنید. اغلب آسیب ها مثل آسیب تاندون آشیل که بسیار شایع است در افرادی که ناپیوسته تمرین می کنند رخ می دهد.

• اصول ورزشی را که انجام می دهید بخوبی یاد بگیرید انجام صحیح حرکات مهمترین روش برای جلوگیری از آسیب است.

• هرگز بیش از حد توان فشار نیاورید.

• هرگز بیش از اندازه تمرین نکنید.

• محدودیت بدن خود را بشناسید هرگز توانایی های شما در صورتی که میانسال هستید مثل دوران جوانیتان نیست . فعالیتهای خود را متناسب با سن و وضعیت بدنی طراحی کنید.

• بر شدت تمرین خود آهسته آهسته بیفزایید.

• تمرکز خود را بر بهبود وضعیت قلبی- عروقی,انعطاف پذیری و افزایش قدرت همزمان بگذارید. توجه به یک بعد مثلاً افزایش قدرت از کارایی شما می کاهد و شما را مستعد آسیب می کند.

• حتماً‌ قبل از انجام ورزش حداقل 15 دقیقه حرکات کششی انجام دهید.
• حتما بعد از انجام ورزش به آرامی خود را سرد کنید و یکباره از فعالیت دست نکشید.

در زمینه آسیب های ورزش بانوان :

برای جلوگیری از آسیب های ورزشی زنان تاکید بر روی افزایش قدرت عضلانی اولین توصیه است که باید به آن توجه گردد. خانمها باید از ورزش بیش از حد مثل انجام ورزشهای شدید هوازی جهت کاهش وزن پرهیز کنند چرا که این ورزش شدید می تواند به اختلال سیکل ماهانه و یا قطع آن منجر گردد. چنانچه میزان چربی بدن زنان کمتر از 25% کل وزن بدن باشد در آنها قطع سیکل ماهانه رخ می دهد لذا ورزش متناسب توصیه می گردد.

سایر توصیه ها برای جلوگیری از آسیب ورزشی بانوان مثل ورزشکاران بالغ است که اشاره شد.http://sportsmedicine.persianblog.ir/